Quy mô nhỏ, sản xuất đa canh, thiếu liên kết
Theo khảo sát, hầu hết hộ ở các xã như Sông Thao, Đông Hòa hoặc thị trấn Long Giao đều canh tác ở quy mô nhỏ, từ vài sào đến vài hecta, chủ yếu sử dụng lao động gia đình và sản xuất đa canh (trồng trọt kết hợp chăn nuôi hoặc thủy sản). Điều này giúp phân tán rủi ro nhưng đồng thời gây khó khăn trong đầu tư chuyên sâu và liên kết chuỗi.
Các mô hình liên kết sản xuất – tiêu thụ nông sản mới chỉ được triển khai thí điểm như HTX nông nghiệp xanh trồng bưởi, hay các chương trình khuyến khích tưới tiết kiệm. Tuy nhiên, tỷ lệ hộ tham gia liên kết vẫn rất thấp và sản phẩm phần lớn vẫn bán thô, chưa qua sơ chế.
Hình 1. Đoàn khoản sát IPSARD làm việc với cán bộ Sở Nông nghiệp và PTNT
tỉnh Đồng Nai

Nguồn: Kết quả khảo sát của IPSARD, 2024
Chuyển đổi cây trồng do biến động thị trường
Đồng Nai đang có xu hướng chuyển đổi mạnh mẽ từ cây công nghiệp (cao su, tiêu, điều) sang các loại cây ăn quả có giá trị cao như sầu riêng, bưởi, mít. Năm 2023, diện tích cây ăn quả chiếm gần 47% tổng diện tích cây lâu năm và tiếp tục tăng, nhờ yếu tố thổ nhưỡng thuận lợi và hiệu quả kinh tế cao hơn.
Hình 2. Vườn cây bưởi tại xã Đồng Hòa, huyện Trảm Bom, tỉnh Đồng Nai

Dù còn nhiều khó khăn, Đồng Nai đang đi đúng hướng với các chương trình chuyển đổi cây trồng, phát triển nông nghiệp công nghệ cao và hỗ trợ xây dựng chuỗi giá trị. Với định hướng này, nông hộ nhỏ ở tỉnh hoàn toàn có thể trở thành “nòng cốt” trong các mô hình nông nghiệp sinh thái, hữu cơ và bền vững nếu được hỗ trợ đúng cách.
Nông hộ nhỏ là lực lượng nòng cốt của nền nông nghiệp Việt Nam, nhưng đang đứng trước nhiều thách thức lớn về quy mô, vốn, thị trường và khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, dịch bệnh. Qua khảo sát từ cả phía cán bộ quản lý và hộ sản xuất, có thể thấy rõ: những bất lợi về thời tiết, giá cả, thiếu liên kết và hạn chế trong tiếp cận chính sách vẫn đang cản trở sự phát triển của nhóm hộ này.
Nhiều địa phương – trong đó có tỉnh Đồng Nai – đang tích cực chuyển mình. Việc chuyển đổi cây trồng phù hợp thị trường, áp dụng quy trình VietGAP, phát triển liên kết sản xuất và đầu tư vào công nghệ… đã và đang hình thành những hướng đi mới cho các hộ nông dân nhỏ. Đồng Nai cũng là một trong số ít tỉnh đi đầu trong việc tổ chức lại quy hoạch sản xuất, tích hợp chính sách khuyến khích nông nghiệp xanh và công nghệ cao.
Do đó, nếu được hỗ trợ đúng cách – từ xây dựng chính sách riêng, tăng cường khuyến nông, đào tạo nghề, đến kết nối đầu ra – nông hộ nhỏ hoàn toàn có thể trở thành trung tâm của nông nghiệp hiện đại, bền vững và thích ứng trong tương lai. Và tỉnh Đồng Nai, với những điều kiện sẵn có, hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu điển hình cho sự chuyển đổi đó.