Theo các chuyên gia kinh tế phân tích, so với mô hình kinh tế tuyến tính truyền thống, KTTH mang lại nhiều lợi ích. Cụ thể, đối với quốc gia, phát triển KTTH là thể hiện trách nhiệm của quốc gia trong giải quyết những thách thức toàn cầu do ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu đồng thời nâng cao năng lực, sức cạnh tranh của nền kinh tế. Trong mô hình KTTH, các hoạt động thiết kế, sản xuất, tiêu dùng và dịch vụ nhằm giảm khai thác nguyên liệu, vật liệu, kéo dài vòng đời sản phẩm, hạn chế chất thải phát sinh và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường. Đây là một chiến lược phát triển bền vững đang được đề xuất để giải quyết các vấn đề cấp bách của suy thoái môi trường và khan hiếm tài nguyên, trong đó tài nguyên đầu vào, chất thải, khí thải và năng lượng được tối thiểu hóa ngay từ trong quy trình sản xuất và tiêu dùng từ thiết kế, bảo trì, sửa chữa, tái sử dụng, tái sản xuất, tân trang và tái chế lâu dài dựa trên động lực kinh tế, hướng đến một mô hình kinh tế không phát thải.
Tại Việt Nam, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã khẳng định chủ trương phát triển kinh tế tuần hoàn là trọng tâm trong Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội tới năm 2030. Đây là một chủ trương phù hợp với xu thế toàn cầu và sự phát triển tất yếu của thời đại.
Chúng ta bắt đầu xây dựng chương trình chuyển đổi theo hướng KTTH khi thông qua Luật Bảo vệ môi trường 2020, đánh dấu cột mốc trong việc lần đầu tiên đưa các nguyên tắc của KTTH vào khung chính sách. Luật Bảo vệ môi trường 2020 đưa ra định nghĩa đầu tiên về KTTH: “KTTH là mô hình kinh tế trong đó các hoạt động thiết kế, sản xuất, tiêu dùng và dịch vụ nhằm giảm khai thác nguyên liệu, vật liệu, kéo dài vòng đời sản phẩm, hạn chế chất thải phát sinh và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường” (Điều 142).
Trước bối cảnh trên, năm 2021, Bộ Tài nguyên và Môi trường và Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) đã xây dựng Mạng lưới KTTH Việt Nam nhằm hướng tới việc nâng cao nhận thức và xây dựng năng lực của tất cả các bên liên quan trong việc áp dụng một cách có hệ thống các nguyên tắc của KTTH, tạo ra sức mạnh tổng hợp và tích hợp các nguồn lực tài chính và kỹ thuật để hỗ trợ quá trình chuyển đổi theo hướng các-bon thấp và tuần hoàn tại Việt Nam, từ đó đóng góp vào một số mục tiêu phát triển cao hơn, như đã được nêu trong Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội.
Điểm b khoản 1 của Điều 139 về Lộ trình, trách nhiệm thực hiện KTTH của Nghị định 08/2022/NĐ-CP ngày 10 tháng 01 năm 2022 của Chính phủ về Quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường đã nêu rõ trách nhiệm của Bộ Tài nguyên và Môi trường trong việc xây dựng, vận hành nền tảng kết nối thông tin, chia sẻ dữ liệu về áp dụng mô hình KTTH. Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường được Bộ giao nhiệm vụ, đang phối hợp với UNDP xây dựng Dự thảo Cơ chế vận hành và Kế hoạch hoạt động của Mạng lưới KTTH Việt Nam đến năm 2025 với những lĩnh vực và chủ đề chính bao gồm: Đối thoại chính sách; Chia sẻ kiến thức và nghiên cứu điển hình; Thông tin hỗ trợ tài chính; Diễn đàn doanh nghiệp và cơ sở dữ liệu nhằm kết nối, tạo quan hệ đối tác và phát triển mạng lưới KTTH tại Việt Nam.
Ngoài ra, Nghị định này cũng quy định tiêu chí, lộ trình và cơ chế khuyến khích phát triển KTTH. Theo đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan ngang Bộ, UBND cấp tỉnh xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện KTTH. Các Bộ, UBND cấp tỉnh thực hiện lồng ghép kinh tế tuần hoàn ngay từ giai đoạn xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, đề án phát triển; quản lý, tái sử dụng, tái chế chất thải; cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có trách nhiệm thiết lập hệ thống quản lý và thực hiện biện pháp để giảm khai thác tài nguyên, giảm chất thải, nâng cao mức độ tái sử dụng và tái chế chất thải ngay từ giai đoạn xây dựng dự án, thiết kế sản phẩm, hàng hóa đến giai đoạn sản xuất, phân phối…
Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường là đơn vị được Bộ Tài nguyên và Môi trường giao chủ trì xây dựng dự thảo Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện KTTH. Hiện nay dự thảo Kế hoạch hành động đã được xây dựng và đang trong giai đoạn được hoàn thiện trên cơ sở tham vấn ý kiến chuyên gia trong nước và quốc tế, đội ngũ cán bộ quản lý, nhà nghiên cứu, doanh nghiệp...
Trung tâm Tư vấn, Đào tạo và Dịch vụ tài nguyên và môi trường