TIN TỨC-SỰ KIỆN

Thuế tiêu thụ: có thực sự mang tính lũy thoái?

Ngày đăng: 28 | 08 | 2017

Khi Bộ Tài chính đề xuất nâng tỷ lệ thuế giá trị gia tăng (GTGT) từ mức 10% lên 12%, nhiều chuyên gia cảnh báo cần phải xem xét quyết định này một cách cẩn trọng vì thuế GTGT có bản chất lũy thoái, tức đánh vào người có thu nhập thấp nhiều hơn người có thu nhập cao.

Rất nhiều mô hình kinh tế lý thuyết chỉ ra rằng so với hệ thống thuế dựa trên thuế thu nhập, hệ thống thuế dựa trên thuế tiêu thụ, mà ở đây thuế GTGT là một biến thể, có nhiều ưu điểm hơn hẳn. Nó đơn giản và dễ thu hơn, tạo ra nguồn thu cho Nhà nước ổn định hơn, ít tạo ra quyền lực ban phát cho chính quyền hơn, và có ảnh hưởng tiêu cực ít hơn tới tăng trưởng. Tuy nhiên, hệ thống thuế này vẫn vấp phải sự phản đối vì nó bị gán cho cái mác lũy thoái (regressive) chứ không phải là lũy tiến (progressive) như hệ thống thuế thu nhập. Sự thật có phải như vậy không?

Vì sao thuế tiêu thụ lại thường bị hiểu là thuế lũy thoái?

Thuế tiêu thụ thường bị coi là lũy thoái vì người có thu nhập thấp thường phải chi tiêu hầu hết khoản thu nhập của mình, trong khi đó người có thu nhập cao chỉ phải bỏ ra một phần để chi tiêu.

Chẳng hạn, với cùng mức thuế tiêu thụ 10%, người có thu nhập 5 triệu đồng và phải chi tiêu hết sẽ phải đóng thuế 0,5 triệu đồng; người có thu nhập 10 triệu đồng, chi tiêu 8 triệu đồng sẽ phải đóng thuế 0,8 triệu đồng; còn người có thu nhập 20 triệu đồng, chi tiêu 12 triệu đồng, sẽ phải đóng thuế 1,2 triệu đồng. Nếu quy đổi sang thuế thu nhập thì người có thu nhập 5 triệu đồng phải đóng thuế 10%, người có thu nhập 10 triệu đồng phải đóng thuế 8%, còn người có thu nhập 20 triệu đồng chỉ phải đóng thuế có 6%.

Trong khi đó, với hệ thống thuế thu nhập lũy tiến thì người có thu nhập 5 triệu đồng sẽ không phải đóng thuế; có thu nhập 10 triệu đồng phải đóng thuế 10%; còn có thu nhập 20 triệu đồng thì sẽ phải đóng thuế trung bình 12,5% (nếu như mức thuế từ 10-20 triệu đồng là 15%).

Một cách nhìn khác

Tuy nhiên, cách nhìn vấn đề thu nhập, chi tiêu, và nộp thuế tại một thời điểm như trên có thể là phiến diện. Nếu nhìn dưới góc độ hành vi tiêu dùng và cả cuộc đời thì tình thế sẽ khác. Mỗi người dân, mỗi gia đình đều mong đợi tương lai tốt hơn, cho chính bản thân mình và con cái của mình. Vì thế, ngoại trừ những người có mức thu nhập quá thấp, không thể tiết kiệm, đa số những người/hộ gia đình có thu nhập thấp ở thời điểm hiện tại sẽ có xu hướng tiết kiệm để chi tiêu sau này.

Bảng dưới đây minh họa điều đó. Khi còn trẻ, một người có thu nhập 5 triệu đồng sẽ cố gắng tiết kiệm 1 triệu đồng và chỉ chi tiêu 4 triệu đồng. Cũng với người này, khi trưởng thành, có thu nhập cao hơn, chẳng hạn 10 triệu đồng, sẽ có thể có mức chi tiêu 8 triệu đồng từ thu nhập hiện tại và 1 triệu đồng từ tiết kiệm và chỉ tiết kiệm thêm 2 triệu đồng cho sau này. Đây là giai đoạn mà anh ta sẽ phải xây dựng gia đình, chăm sóc con cái... nên phải chi tiêu nhiều. Khi về già, thu nhập chỉ còn bảy 7 triệu đồng, anh ta sẽ không chỉ chi tiêu hết số tiền này mà còn cả số tiết kiệm trước đó nữa. Trong trường hợp này, tỷ lệ thuế lần lượt theo giai đoạn sẽ là 8%, 9% và 12,9%. Đối với những người giàu có hơn, chẳng hạn như được thừa kế từ bố mẹ, mức chi tiêu trong giai đoạn trẻ có thể còn cao hơn mức thu nhập, và do vậy tỷ lệ chịu thuế trong giai đoạn đầu có thể sẽ cao hơn đáng kể so với người có thu nhập thấp.

Những phân tích trên cho thấy thuế tiêu thụ ít mang tính lũy thoái hơn rất nhiều nếu nhìn dưới góc độ hành vi tiêu dùng và trong đời người. Người có thu nhập thấp không hẳn sẽ phải chịu nhiều thuế hơn so với người có thu nhập cao.

Bằng chứng thực tế

Trong những năm qua, các nước châu Âu và một số nước khác thuộc nhóm OECD đã đi tiên phong trong việc áp dụng hệ thống thuế GTGT. Đa số các quốc gia này đều áp dụng thuế suất GTGT tương đối cao so với các quốc gia khác trên thế giới, và đều tăng tỷ lệ trong những năm vừa qua, trung bình ở mức 19,2% vào năm 2016 so với mức 17,8% vào năm 2005. Điều khá ngạc nhiên là, những quốc gia được xem như là mẫu hình của nhà nước phúc lợi như Na Uy, Thụy Điển, Phần Lan, Đan Mạch đều áp dụng mức thuế GTGT rất cao, lên tới 24-25%. Điều ngạc nhiên nữa là những quốc gia này áp dụng tỷ lệ cao gần như ngay từ rất sớm chứ không phải như một số nước rơi vào hoàn cảnh có nguy cơ vỡ nợ như Italy, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, và Hy Lạp.

Việc những quốc gia mẫu hình về nhà nước phúc lợi - tức những quốc gia luôn quan tâm đến vấn đề bất bình đẳng hơn ở những quốc gia phát triển khác như Mỹ hay Anh - áp dụng thuế suất GTGT rất cao từ rất sớm cho thấy họ không quan ngại việc áp dụng thuế tiêu thụ sẽ gây ra tình trạng bất bình đẳng.

Những nghiên cứu thực nghiệm công phu gần đây ở các nước OECD ngày càng khẳng định mạnh mẽ hơn điều này. Cụ thể, báo cáo nghiên cứu “The distributional effects of consumption taxes in OECD countries” (2014) tại 20 nước OECD, dựa trên dữ liệu thu nhập gia đình của các hộ dân cư tại các quốc gia này, cho thấy thuế tiêu dùng hầu như không có tính lũy thoái nếu tính theo tỷ lệ chi tiêu của hộ dân, thậm chí ở một số quốc gia lại có tính lũy tiến, trái ngược với cái nhìn thông thường.

Ngụ ý nào cho Việt Nam?

Thuế GTGT đã được chính thức áp dụng ở Việt Nam kể từ năm 1999. Kể từ đó, tỷ trọng đóng góp của loại thuế này vào trong tổng mức thu thuế ngày càng tăng. Nếu như vào năm 2005, thuế GTGT chỉ mới đóng góp 23,9% thì đến năm 2016 con số này đã lên tới 35,7%. Nếu nhìn rộng ra với các loại thuế tiêu thụ khác như thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế môi trường thì tỷ lệ đóng góp của nhóm thuế tiêu thụ trên tổng mức thu thuế đã lên tới 49,4% vào năm 2016.

Nếu như tới đây Bộ Tài chính tăng mức thuế cũng như mở rộng quy mô đối tượng hàng hóa chịu thuế GTGT thì chắc chắn con số  trên sẽ nhanh chóng vượt qua mức 50%. Điều này có nghĩa là nguồn thu thuế của Việt Nam sẽ dựa đa phần vào thuế tiêu thụ chứ không phải là thuế thu nhập (hoặc các loại thuế trực thu khác).

Để có được một quyết định chính xác, nhận được sự ủng hộ rộng rãi, Bộ Tài chính hoặc tốt nhất là Quốc hội, nên phối hợp với một tổ chức nghiên cứu độc lập, tiến hành một nghiên cứu toàn diện và đầy đủ đánh giá tác động của thuế GTGT trong thời gian vừa qua đối với đời sống của các nhóm dân cư và tăng trưởng kinh tế. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để Quốc hội quyết định có tiếp tục dịch chuyển mạnh hơn nữa nguồn thu thuế từ các loại thuế thu nhập sang thuế tiêu thụ hay không.

http://mobile.thesaigontimes.vn/tinbaichitiet/163907/

NỘI DUNG KHÁC

Sáu hệ lụy từ sự vô lý của nhiều điều kiện kinh doanh

28-8-2017

Những tác động tiêu cực từ yếu kém của quy định về điều kiện kinh doanh đang đi ngược lại và cản trở quyết tâm, giải pháp của Chính phủ về cải thiện môi trường kinh doanh và cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp.

Sở Nông nghiệp là nơi cấp chứng nhận hữu cơ

28-8-2017

Để tạo thuận lợi và khuyến khích cho người dân, hợp tác xã sản xuất nông nghiệp hữu cơ, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) các tỉnh, thành sẽ là nơi cấp giấy chứng nhận hữu cơ và chứng nhận này chỉ bán ở thị trường trong nước.

Tuần lễ APEC tại Cần Thơ: đối thoại và hợp tác về nông nghiệp

28-8-2017

Ngày 24-8-2017, Tuần lễ APEC tại Cần Thơ tiếp tục ngày làm việc thứ 7 với cuộc đối thoại giữa các bộ trưởng 21 nền kinh tế thành viên APEC và lãnh đạo các doanh nghiệp APEC về sử dụng có trách nhiệm tài nguyên để tăng cường sản xuất lương thực và kinh doanh nông nghiệp bền vững.

APEC ra Tuyên bố Cần Thơ

28-8-2017

Chiều 25-8-2017, các đại biểu đã thông qua “Kế hoạch hành động để thực hiện Chương trình khung nhiều năm về ANLT và BĐKH”; “Kế hoạch hành động để thực hiện Chương trình khung nhiều năm của APEC về phát triển nông thôn - thành thị bền vững nhằm tăng cường ANLT và đảm bảo chất lượng tăng trưởng” và “Tuyên bố Cần Thơ về tăng cường ANLT và nông nghiệp bền vững thích ứng với BĐKH”.

Thúc đẩy nông nghiệp công nghệ cao

24-8-2017

Việc xây dựng các vùng sản xuất nông nghiệp công nghệ cao (NNCNC) đang là xu hướng và giải pháp để tạo ra đột biến, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội của từng địa phương. Thực tế khẳng định hiệu quả của mô hình này, song để mở rộng vẫn cần nhiều giải pháp tháo gỡ các “nút thắt” như cơ chế chính sách, vốn, công nghệ…

Tăng cường quản lý tài nguyên nước

22-8-2017

Trong khuôn khổ của Tuần lễ An ninh lương thực APEC 2017 tại TP Cần Thơ, các nước đặc biệt quan tâm tới vấn đề biến đổi khí hậu (BĐKH) toàn cầu ảnh hưởng tới việc sử dụng, chia sẻ nguồn nước.

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: “An ninh lương thực là vấn đề nóng bỏng trên toàn cầu”

23-8-2017

Năm nay chúng ta lựa chọn chủ đề an ninh lương thực và thúc đẩy nông nghiệp phát triển bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu là một nội dung, chủ đề được các thành viên APEC rất đồng tình...

Để thực hiện mục tiêu: Cần định vị rõ lợi thế từng ngành hàng

21-8-2017

Trong Nghị quyết phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 7, Chính phủ yêu cầu các ngành, các cấp chỉ đạo thực hiện quyết liệt, đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp để đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế 6,7%. Ngay sau đó, Thủ tướng đã chủ trì họp Thường trực Chính phủ với một số bộ, ngành, tập đoàn, tổng công ty nhằm rà soát lại kế hoạch năm 2017, đề ra các biện pháp để hoàn thành mục tiêu đề ra, trong đó tập trung vào tăng trưởng GDP.

Triển khai quyết liệt các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng

22-8-2017

Văn phòng Chính phủ vừa có thông báo kết luận của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc tại cuộc họp Thường trực Chính phủ về các giải pháp bảo đảm thúc đẩy tăng trưởng. Quan điểm chỉ đạo điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ là quyết tâm thực hiện thắng lợi các mục tiêu, chỉ tiêu Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội năm 2017 đã được Quốc hội thông qua, đặc biệt là chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế.

Làm nông nghiệp công nghệ cao: "Đói" vốn và đất đai

16-8-2017

Chương trình phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao chưa đạt kết quả như kỳ vọng, trong nhiều nguyên nhân thì có khó khăn về đất đai và vốn.

Những giải pháp nâng tầm thương mại nông sản Việt - Trung

21-8-2017

Đến thời điểm này, Trung Quốc vẫn là thị trường nhập khẩu chiếm tỷ trọng lớn nhất kể cả về kim ngạch cũng như khối lượng trong thương mại nông sản nguồn gốc thực vật của Việt Nam. Dù vậy, việc xuất khẩu sang thị trường này cũng gặp nhiều rủi ro, cần có giải pháp đồng bộ để kết nối giữa thị trường nội địa Việt Nam với thị trường Trung Quốc, giúp thương mại biên giới ngày càng phát triển.

Di cư tự do tại Tây Nguyên: Hệ lụy khó lường

16-8-2017

Những năm qua, người dân từ các tỉnh phía bắc vẫn có xu hướng rời quê hương vào các tỉnh Tây Nguyên - nơi có điều kiện thuận lợi, để tìm một cuộc sống mới. Vấn đề di cư tự do (DCTD) tiếp tục tiềm ẩn nhiều hệ lụy; nạn phá rừng, tình hình an ninh, trật tự... cần chính quyền nơi dân di cư đi và đến xem xét, xử lý thấu đáo.