Mục tiêu... quá nhiều
Tại buổi lễ, Thứ trưởng Thường trực Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Văn Đức nhấn mạnh, chỉ trong khoảng 50 năm qua, nhiệt độ trung bình nước ta tăng khoảng 0,7°C; mực nước biển đã dâng khoảng 20cm.
Và chỉ mới bấy nhiêu thôi thì nước ta thời gian qua đã phải gánh chịu không biết bao nhiêu là thiên tai, đặc biệt bão lũ, hạn hán ngày càng khốc liệt. Không dừng lại đó, nguy cơ từ tác động của BĐKH có khả năng sẽ nhấn chìm vùng đồng bằng sông Hồng và sông Mê Kông, sẽ có 10% dân số nước ta bị ảnh hưởng trực tiếp, tổn thất đối với GDP khoảng 10%, khoảng 40 ngàn km² đồng bằng ven biển Việt Nam sẽ bị ngập hàng năm…
Trong đó, 90% diện tích thuộc các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long bị ngập hoàn toàn. Và nếu BĐKH không dừng lại, nước biển tiếp tục dâng lên ở mức 3m thì Việt Nam sẽ có khoảng 25% dân số bị ảnh hưởng trực tiếp và tổn thất đối với GDP lên tới 25%. Có thể nói, hậu quả của biến đổi khí hậu đối với Việt Nam rất nghiêm trọng và là nguy cơ hiện hữu cho mục tiêu xóa đói giảm nghèo.
Trước thực tế đó, PGS-TS Trần Thục, đại diện Ban chỉ đạo chương trình, đã nêu ra hàng loạt những nhiệm vụ để ứng phó với BĐKH. Cụ thể như đánh giá được mức độ tác động của biến đổi khí hậu đối với từng lĩnh vực, ngành, địa phương. Từ đó xây dựng kế hoạch hành động có tính khả thi để ứng phó hiệu quả với BĐKH cho từng giai đoạn ngắn hạn và dài hạn; tận dụng các cơ hội phát triển kinh tế theo hướng các-bon thấp và tham gia cùng cộng đồng quốc tế trong nỗ lực giảm nhẹ BĐKH; tăng cường các hoạt động khoa học công nghệ nhằm xác lập cơ sở cho các giải pháp ứng phó BĐKH; cũng cố, tăng cường năng lực tổ chức, thể chế, chính sách về ứng phó BĐKH.
Đặc biệt, tập trung nâng cao nhận thức cộng đồng, phát triển nguồn nhân lực và tranh thủ sự hỗ trợ, hợp tác của các tổ chức nước ngoài để cùng tham gia ứng phó và triển khai các dự án chống BĐKH; tích hợp vấn đề vào các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội; triển khai các dự án thí điểm… Và để thực hiện được các mục tiêu trên, chương trình cũng đòi hỏi sự tham gia của gần như tất cả các bộ ngành như Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nông nghiệp Phát triển và nông thôn, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài Chính, Bộ Thông tin và Truyền Thông, Bộ Công thương, Bộ Giáo dục… Tuy nhiên, đây cũng chính là nguyên nhân khiến cho không ít các nhà khoa học băn khoăn.
Cần giải pháp cụ thể, tập trung hơn
GS Nguyễn Ngọc Trân bày tỏ, mục tiêu của chương trình đưa ra quá nhiều trong khi đó Ban chỉ đạo cần phải xác định được đâu là mục tiêu thực hiện trước, đâu là mục tiêu thực hiện sau và đâu là mục tiêu thực hiện song song. Mặt khác, nói đến ứng phó BĐKH như trên chỉ mới là cách nói chung chung. Còn để có thể huy động được cộng đồng cùng tham gia thì cần phải cụ thể hơn rất nhiều.
Đơn cử như đối với vùng đồng bằng sông Cửu Long có 7 tiểu vùng sinh thái khác nhau. Ban chỉ đạo chương trình cần phải chỉ ra được việc BĐKH sẽ làm thay đổi như thế nào đối với 7 tiểu vùng sinh thái đó. Sự thay đổi đó tác động trực tiếp như thế nào đến cuộc sống của người dân. Ví dụ như biến vùng nước mặn thêm mặn hơn, biến vùng nước ngọt thành nước lợ. Từ đó, xác định biện pháp trước mắt và cấp bách mà cộng đồng cũng như ban chỉ đạo cần phải thực hiện ngay là cứu vùng nước ngọt trước để không bị biến thành vùng nước lợ chẳng hạn…
Ngoài ra, việc có quá nhiều bộ cùng tham gia vào chương trình cũng cần phải xem lại. Vì cơ chế phối hợp như thế nào cũng chưa rõ. Trên thực tế, thời gian qua công tác phối hợp giữa các bộ rất kém, nếu không muốn nói mạnh ai nấy làm. Vậy liệu điều này có tiếp tục lặp lại trong chương trình này?!
TS Nguyễn Văn Hoặc nhấn mạnh, liên quan đến mục tiêu chương trình cũng cần phải xem xét thêm yếu tố thiệt hại. Nếu chương trình đã xác định vùng chịu thiệt hại lớn nhất từ tác động của BĐKH là vùng đồng bằng sông Cửu Long thì nên có những chính sách ưu tiên về tài chính cho khu vực này. Mặt khác, nước ta là nước đang phát triển, việc phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính chưa nhiều. Do đó, cần xem xét lại yếu tố giảm nhẹ phát thải khí các-bon mà nên tập trung vào việc đòi hỏi các nước phát triển có lượng phát thải nhà kính nhiều chia sẻ, bù đắp vấn đề này.
Ái Vân