Trong những năm qua để hiện đại hóa nông nghiệp, phát triển nông thôn, nâng cao mức sống của nông dân, nhà nước đã có nhiều chính sách để tạo điều kiện thúc đẩy nông nghiệp nông thôn phát triển. Nhờ các chính sách này, nhiều vùng nông thôn mới được hình thành, bộ mặt nông thôn đã có nhiều thay đổi theo tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, bên cạnh tác động tích cực của quá trình xây dựng nông thôn mới, sự phát triển của sản xuất nông nghiệp cũng đang dẫn đến những vấn đề môi trường nghiêm trọng.
Chất thải chăn nuôi là một trong những nguồn gây ô nhiễm lớn nhất trong sản xuất nông nghiệp. Theo số liệu công bố của Cục Chăn nuôi: mỗi con bò có thể thải ra 10 -15kg phân/ngày; 1 con lợn thải 2,5 - 3,5kg phân/ngày; mỗi con gia cầm thải 90g phân/ngày, theo đó tổng khối lượng chất thải chăn nuôi khoảng 73 triệu tấn/năm từ gia súc gia cầm. Đây là một trong những nguồn gây ô nhiễm lớn nhất trong sản xuất nông nghiệp.
Bên cạnh đó, ở nước ta hiện nay, phương thức chăn nuôi nông hộ vẫn chiếm tỷ lệ lớn, vì vậy việc xử lý và quản lý chất thải chăn nuôi ngày càng khó khăn. Hiện nước ta có gần 9 triệu hộ chăn nuôi quy mô gia đình và khoảng 18 ngàn trang trại chăn nuôi tập trung nhưng chỉ có 8,7% số hộ xây dựng hầm biogas và chỉ có 0,6% số hộ gia đình cam kết bảo vệ môi trường. Vẫn còn khoảng 23% số hộ chăn nuôi không xử lý chất thải bằng bất kỳ phương pháp nào mà xả thẳng ra môi trường bên ngoài.
Kiểm tra 134 mẫu nước lấy từ các giếng khoan gần những hố chôn gia cầm chết, phát hiện 23% số mẫu bị nhiễm bẩn các chất hữu cơ vượt mức cho phép; 42,3% mẫu bị nhiễm vi sinh vật vượt giới hạn cho phép.
Bên cạnh chất thải hữu cơ, nguồn chất thải rắn phát sinh từ hoạt động sản xuất nông nghiệp cũng khá lớn và ngày càng đáng báo động.
Tình trạng sử dụng thuốc thú y, vắc-xin, phòng chống dịch bệnh không đúng kỹ thuật cũng gây tác hại đến môi trường. Chỉ tính riêng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), mỗi năm nước ta nhập khẩu khoảng 130.000 -150.000 tấn. Hiện tượng lạm dụng thuốc BVTV trong phòng trừ dịch hại, tùy tiện không tuân thủ quy trình kỹ thuật, không đảm bảo thời gian cách ly dẫn đến hậu quả: ngộ độc thực phẩm, mất an toàn vệ sinh thực phẩm. Với tỷ lệ vỏ bao bì 15% thì hàng năm thải ra môi trường 19.000 tấn bao bì, đây là loại rác thải nguy hại, nhưng hầu hết không được xử lý.
Theo Tổng cục Thủy sản, các vùng nuôi tôm và cá da trơn tập trung đang là vấn đề nổi cộm trong môi trường nuôi trồng thủy sản hiện nay. Để có 1kg cá tra thành phẩm, nông dân phải sử dụng 3-5kg thức ăn, nhưng chỉ khoảng 17% lượng thức ăn được cá hấp thụ, 83% lượng thức ăn còn lại hòa lẫn trong môi trường nước trở thành các chất hữu cơ phân hủy làm gây ô nhiễm môi trường. Đây là một trong những nguyên nhân khiến các loại thủy sản nuôi bị dịch bệnh trên diện rộng.
Quyền Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường, ông Lê Văn Bầm nhận định, sở dĩ có tình trạng này là do có sự mâu thuẫn ngày càng lớn giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, chỉ tập trung khai thác tài nguyên và canh tác mà ít cân nhắc đến mặt môi trường, phát triển bền vững. Tình trạng tự phát trong sản xuất; vấn đề chuyển đổi cơ cấu cây trồng thiếu quy hoạch, chuyển đổi đất giữa trồng lúa và nuôi tôm, phá rừng ngập mặn để nuôi tôm, khai thác hải sản quá mức… dẫn đến dịch bệnh lây lan và phát tán nhanh, hiệu quả kinh tế giảm. các nguồn tài nguyên bị chia cắt, phá vỡ tính thống nhất của hệ sinh thái, dễ phát sinh sự cố môi trường và chính điều này sẽ làm thu hẹp các vùng sản xuất nông nghiệp
Từ năm 2005, Luật Bảo vệ môi trường đã có hiệu lực thi hành, chúng ta cũng đã có một số chính sách về bảo vệ môi trường. Tuy nhiên qua hơn 7 năm thực hiện, có thể thấy nhà nước chưa có các chế tài đủ mạnh để ngăn chặn những hành vi xâm hại môi trường trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp; các chính sách về bảo vệ môi trường vẫn đang thiếu các điều kiện để có thể triển khai hiệu quả như: hỗ trợ thu gom và quản lý rác thải ở nông thôn, sử dụng khí sinh học, quản lý tài nguyên dựa vào cộng đồng… Bởi vậy, thiết nghĩ trước mắt, cần hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ môi trường; ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện luật. Đồng thời, cần tăng cường hợp tác quốc tế trong việc giải quyết các vấn đề môi trường trong nông nghiệp, nông thôn đảm bảo sự phát triển bền vững của nông nghiệp, nông thôn./.
Theo Báo điện tử Tầm nhìn