ĐỐI THOẠI CHÍNH SÁCH

Giới thiệu một số nghiên cứu điển hình về thực hiện ĐMC liên quan đến nông nghiệp phát triển nông thôn của Việt Nam

Ngày đăng: 31 | 03 | 2009

Kể từ khi ra đời tại Mỹ đầu những năm 1970, quá trình đánh giá tác động môi trường (ĐTM) chủ yếu áp dụng cho các dự án phát triển tại những địa điểm cụ thể. Tuy nhiên, ĐTM ở cấp dự án thường không đủ để ra quyết định có quy mô rộng lớn.

Đánh giá môi trường chiến lược (ĐMC) dựa vào một quá trình có hệ thống đánh giá các tác động của chiến lược, quy hoạch, kế hoạch đối với môi trường. Bản chất của ĐMC là đánh giá các tác động của CQK về mặt môi trường để xác định hiệu quả của chúng. Việc đánh giá này nhằm đảm bảo những vấn đề môi trường đều được xem xét cặn kẽ và giải quyết thích đáng ở giai đoạn đầu của việc lập chiến lược, quy hoạch, kế hoạch (CQK). Ngoài ra, chính sách và chương trình môi trường cần được đánh giá định kỳ về hiệu quả và có thể được điều chỉnh để phục vụ tốt hơn các ưu tiên về môi trường.

Năm 2001, Liên minh Châu Âu đã ban hành Chỉ thị về ĐMC đòi hỏi mỗi năm phải thực hiện một số lượng lớn các báo cáo ĐMC tại 27 nước thành viên EU. Đây là một trong những dấu mốc quan trọng tạo nên yêu cầu phải tiến hành các ĐMC trong quá trình ra các quyết định phát triển trong phạm vi các nước này. Tiếp theo đó, Ủy ban Kinh tế LHQ khu vực Châu Âu cũng đã ban hành Nghị định thư về ĐMC đính kèm theo Công ước về ĐTM xuyên biên giới (năm 2003) được ký kết bởi 37 nước tạo ra sự thay đổi lớn về việc bao gồm các đánh giá môi trường trong quá trình ra quyết định ở tầm vĩ mô. Sau đó, năm 2006 OECD/DAC đã xây dựng Hướng dẫn thực hành tốt về ĐMC trong hợp tác phát triển và được các nhà tài trợ chủ chốt ở Việt Nam chấp thuận làm tiền đề cho quá trình thực hiện ĐMC tại Việt Nam.

Khái niệm đánh giá tác động môi trường (ĐTM) đã trở nên khá quen thuộc ở Việt Nam, đặc biệt từ khi có Luật Bảo vệ Môi trường năm 1993 và được áp dụng được đối với các dự án đầu tư và các cơ sở đang hoạt động cho thấy có những kết quả nhất định. Đây là một cách tiếp cận đồng thời là một công cụ rất hữu hiệu trong công tác quản lý và bảo vệ môi trường được thừa nhận trên toàn thế giới trong nhiều năm qua nhưng nó chủ yếu được áp dụng cho việc xem xét, quyết định các dự án đầu tư. Ở Việt Nam, do nhiều nét đặc thù và đặc biệt sau khi có luật Bảo vệ Môi trường năm 1993 thì ĐTM đã được coi như một công cụ không chỉ áp dụng cho các dự án đầu tư mà còn cho cả các quy hoạch, kế hoạch… Trên thực tế, các chiến lược, quy hoạch và kế hoạch là một phạm trù rộng lớn hơn nhiều và cũng có phạm vi bao trùm lớn hơn nhiều so với một dự án cụ thể nên đánh giá tác động môi trường lại không thể áp dụng được mặc dù đây là lĩnh vực rất cần có các đánh giá môi trường để góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững trong quá trình lập và thực hiện các chiến lược, quy hoạch và kế hoạch ở các cấp độ khác nhau. Các nhà khoa học, các nhà quản lí đều đã buộc phải thống nhất về điều này và cùng với sự phát triển của khoa học và thực tiễn về quản lý và bảo vệ môi trường trong những năm gần đây trên thế giới, rõ ràng cần phải tìm cách tiếp cận khác để xem xét các vấn đề về môi trường đối với các loại hình dự án về CQK phát triển kinh tế - xã hội. Chính vì vậy, khái niệm đánh giá môi trường chiến lược đã ra đời và đang từng bước được áp dụng trong quá trình xây dựng chiến lược, quy hoạch và kế hoạch ở Việt Nam. Mặc dù còn có những ý kiến khác nhau, nhưng tuyệt đại đa số các quốc gia, các tổ chức quốc tế cũng như các chuyên gia có liên quan đến môi trường đều thống nhất về cách tiếp cận Đánh giá môi trường chiến lược (ĐMC) là phù hợp đối với các loại hình dự án mang tính chất chiến lược này. Đây là một cách tiếp cận mới mặc dù cho đến nay đã có nhiều nước, nhiều tổ chức quốc tế áp dụng tuy nhiên cũng phải nhìn nhận một thực tế là phương pháp luận và cách thức tiến hành ĐMC vẫn còn đang tiếp tục được tổng kết và hoàn thiện. Đối với Việt Nam - là một nước đang phát triển, công tác môi trường mới được quan tâm chưa lâu (Luật Bảo vệ môi trường 1993, sửa đổi năm 2005) nên khái niệm này còn mới hơn (mặc dù đã được thể hiện trong Luật) và hơn nữa việc áp dụng trên thực tế còn cần phải được xem xét, cân nhắc và điều chỉnh kĩ hơn để đảm bảo việc áp dụng ĐMC có hiệu quả và phù hợp với các đặc thù của quốc gia. Cho đến nay, có thể nói các hoạt động đánh giá môi trường chiến lược mới hầu như chỉ được thực hiện trong khoảng 5 năm trở lại đây và chủ yếu cũng là các hoạt động mang tính chất nghiên cứu hoặc thí điểm (được tài trợ) nhằm xây dựng cơ sở khoa học, phương pháp luận áp dụng ĐMC ở Việt Nam là chính chứ các báo cáo đánh giá môi trường chiến lược thực sự còn khá hiếm.

Xem báo cáo tại đây

(IPSARD)

NỘI DUNG KHÁC

Tổng kết cơ chế hoạt động phát triển nông thôn chính đã được áp dụng tại Việt Nam và đề xuất nhân rộng, thể chế hoá

30-3-2009

Hiện nay, Đảng và Chính phủ đã có chủ trương phát triển nông thôn và đang triển khai xây dựng hàng loạt mô hình phát triển nông thôn mới cũng như chiến lược phát triển nông thôn nhưng chưa có đề xuất thay đổi cơ chế. Kết quả nghiên cứu này sẽ rất hữu ích cho việc đề xuất nhân rộng, thể chế hoá để đưa vào các chính sách này và áp dụng tại các địa phương.

Đánh giá tiềm năng kinh tế và tác động xã hội của việc trồng và chế biến cây cao su tại Tây Bắc

30-3-2009

Đánh giá tiềm năng kinh tế và tác động xã hội của việc trồng và chế biến cây cao su tại Tây Bắc là một trong 5 ưu tiên nghiên cứu năm 2009 của dự án này. Cây cao su có ý nghĩa to lớn đối với việc góp phần xoá đói giảm nghèo, là mặt hàng nông sản có kim ngạch xuất khẩu lớn thứ 2 của Việt Nam.

Cải tiến tổ chức sản xuất ngành café Việt Nam

30-3-2009

Cà phê là sinh kế quan trọng của đa phần người dân Tây nguyên do đây là vùng đất đắc địa cho cà phê, có vị trí địa lý thuận lợi, và văn hóa trồng cà phê bản địa lâu đời. Là một nước xuất khẩu cà phê vối lớn nhất thế giới, ngành hàng cà phê không chỉ là ngành hàng quan trọng của quốc gia mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với đời sống kinh tế của người dân, đặc biệt là dân nghèo và dân tộc thiểu số ở Tây nguyên. Trong số các hộ nghèo ở Tây Nguyên có tới 36% trồng cà phê và trong số các hộ dân tộc có 38% số hộ trồng cà phê.

Nghiên cứu tác động của vấn đề di cư tới kinh tế xã hội của dân tộc thiểu số tại chỗ Tây nguyên

30-3-2009

Tây Nguyên đang đối mặt với hiện tượng dân di cư ồ ạt, chủ yếu là đồng bào dân tộc từ các tỉnh miền núi phía Bắc. Di cư tự do dẫn đến hiện tượng thiếu đất sản xuất, phá rừng làm nương rẫy. Điều kiện điện đường, trường, trạm không đáp ứng đủ. Mâu thuẫn về lợi ích, văn hóa, xã hội giữa đồng bào dân tộc tại chỗ và đồng bào dân tộc di cư đến ngày càng gia tăng gây bất ổn xã hội.

Nghiên cứu chính sách phân bổ lại đất trồng rừng

30-3-2009

Nhằm hỗ trợ công cuộc xoá đói giảm nghèo ở khu vực nông thôn vùng cao Việt Nam, Chính phủ Đan Mạch đã tài trợ cho Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và 5 tỉnh Điện Biên, Lào Cai, Lai Châu, Đắc Lắc và Đắc Nông dự án ”Hỗ trợ chương trình phát triển nông nghiệp và nông thôn (ARD SPS) giai đoạn 2007-2012.

Đánh giá tác động khủng hoảng tài chính toàn cầu đối với Việt Nam: “Gỡ vướng” cho Nông nghiệp

2-12-2008

Thế giới đang gồng mình trước “cơn bão” khủng hoảng tài chính, tiền tệ. Kinh tế Việt Nam, trong đó có lĩnh vực nông nghiệp, đã ít nhiều bị ảnh hưởng. Cả ngày 25-11, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng nhiều bộ, ngành liên quan đã “ngồi lại với nhau” để đánh giá tác động cuộc khủng hoảng này đối với lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn nước ta, đồng thời xác định giải pháp cần thiết nhằm hạn chế ảnh hưởng...

Thể chế tổ chức nông thôn: Thiếu gì Yếu gì?

15-12-2008

Trước hết là thiếu cơ chế giám sát thực hiện chính sách: Nhiều vấn đề ở ở vùng cao xảy ra từ lâu như trường hợp cả làng xã nghiện thuốc phiện, học sinh bỏ học, ngồi nhầm lớp… nhưng những thông tin này bị che đậy ở địa phương, những thông tin này khó có thể đến với Trung ương, đến với công luận, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và an sinh xã hội miền núi (Báo Lao động)

"Kích cầu" nông nghiệp để tăng thu nhập cho nông dân

8-1-2009

Những năm gần đây, dù đã được tiếp nhận nhiều dự án đầu tư và các chính sách hỗ trợ của Nhà nước song cho đến nay, đời sống của một bộ phận nông dân trong tỉnh vẫn gặp không ít khó khăn, thu nhập từ nông nghiệp đạt thấp, cơ sở hạ tầng nông thôn còn yếu kém... Khắc phục những hạn chế, tồn tại này đòi hỏi sự quan tâm của toàn xã hội.

Cao su chết yểu, nông dân nợ nần

19-2-2009

Trong chuyến công tác tại huyện biên giới Ea Súp mới đây, chúng tôi giật mình khi một cán bộ ở địa phương cho biết, đã có cả nghìn ha cao su trồng mới, trong đó một số nơi cây cao su non đã bị chết “khô” hoặc chết “lụt”, mà nguyên do là vì khí hậu, thổ nhưỡng ở Ea Súp không phù hợp với loại cây trồng này.

Giải pháp có hiệu quả thực hiện chính sách “tam nông”

18-2-2009

Chăn nuôi gia súc lớn (GSL) có vai trò rất quan trọng đóng góp vào tốc độ tăng trưởng ngành chăn nuôi. Đặc thù của chăn nuôi GSL, đặc biệt là bò sữa là phải đầu tư vốn lớn, kiến thức kỹ thuật cao nên không chỉ cần sự quan tâm của các cơ quan chuyên môn mà còn cần sự liên kết giữa doanh nghiệp và người nuôi để phát triển sản xuất và bảo đảm chất lượng sản phẩm.

Phát triển cây cao su: Cần thận trọng và căn cơ!

24-12-2008

Ngày 10/12, tại Bình Dương, Bộ NN- PTNT đã tổ chức Hội nghị đánh giá kết qủa 10 năm thực hiện Quyết định 86/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phát triển cao su. Hội nghị diễn ra trong bối cảnh giá cao su đang giảm mạnh, nhưng nhiều người vẫn lạc quan về sự phát triển của ngành hàng này trong những năm tới.

Chương trình hành động của Bộ NN và PTNT về nông nghiệp, nông dân, nông thôn.

25-12-2008

Ngày 15/12/2008 Bộ trưởng Cao Đức Phát đã ký quyết định số 3979/QĐ-BNN-KH về việc ban hànhChương trình hành động của Bộ NN và PTNT thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn.