Trong khi mùa mưa lũ kéo dài hơn, đôi khi còn xuất hiện một hai cơn bão ngoài khơi hướng vào đất liền, điều mà trước đây rất hiếm khi xảy ra ở vùng này.
Hoạt động sản xuất của vựa lúa và thủy sản lớn cả nước sẽ chịu tác động ra sao ?
* Dấu hiệu bất thường
Từ tháng 3 năm nay, mùa khô trong vùng ĐBSCL tiếp tục hiện tượng khác thường: nắng nóng, nhiệt độ tăng cao ban ngày. Tuy nhiên, bất chợt xảy ra một vài cơn mưa trái mùa cục bộ ở một vài tỉnh ven biển. Trong lúc này, mùa kiệt nước nên mực nước trên sông Tiền, sông Hậu xuống thấp, nước mặn xâm nhập sớm vào các tỉnh Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu. Theo số liệu ghi nhận từ cơ quan chuyên môn, lưu lượng nước trên sông Tiền, sông Hậu vào mùa khô kiệt cách đây 30 năm là 2.500 m3/giây, nhưng tới năm 2006 chỉ còn 1.600 m3/giây, giảm 36%. Do nước ngọt từ thượng nguồn về ít nên mặn đẩy ngọt vào sâu trong đất liền. Vào tháng 4-2004, nước mặn từng dấn sâu cách 15 km là tới trung tâm TP.Cần Thơ, độ mặn đo được 1%0. Từ các dữ liệu thu thập qua nhiều năm, Trung tâm Quan trắc Tài nguyên và Môi trường TP.Cần Thơ cho rằng, đến năm 2050, vào mùa khô nước mặn 1%0 có thể xâm nhập vào Cần Thơ thường xuyên hơn với độ sâu 0,5 m. Lúc đó, vùng sinh thái nước ngọt Cần Thơ “gạo trắng nước trong” sẽ chịu nhiều tác động.
Vào mùa mưa, trong những năm qua thường đến sớm, kéo dài và kết thúc muộn, chứ không còn theo quy luật của mấy chục năm trước. Trong năm 2007, 2008, mùa mưa kéo dài mãi đến tháng 12 và tháng 1 năm sau, muộn hơn mấy năm trước hơn 1 tháng. Mùa lũ cũng có độ trễ, đỉnh lũ thường xuất hiện muộn. Hàng năm, đỉnh lũ xuất hiện vào cuối tháng 9 đầu tháng 10, thì từ năm 2006 tới giữa tháng 10 mới xuất hiện đỉnh lũ. Tình trạng mưa kéo dài, lũ về đạt đỉnh muộn và trùng vào lúc triều cường hàng tháng khiến cho vùng hạ lưu nhiều nơi bị ngập.
Ban Chỉ huy Phòng chống lụt bão tìm kiếm cứu nạn TP.Cần Thơ thống kê từ năm 2004-2007, đỉnh triều cường trên sông Hậu tại TP.Cần Thơ mỗi năm cao thêm 4 cm. Riêng năm 2007, triều cường đạt đỉnh 2,03 m, trong lúc TP.Cần Thơ chỉ cao hơn mực nước biển 0,6-0,8 m, gây nên tình trạng ngập lụt diễn ra thường xuyên ở một số tuyến đường phố trung tâm TP.Cần Thơ. Theo cơ quan này, có thể trong vòng 20 năm tới, đến năm 2030, đỉnh triều cường sông Hậu tại Cần Thơ có thể cao thêm 0,8-1 m và cả thành phố sẽ ngập chìm trong nước.
* Dữ liệu mới
TS Lê Anh Tuấn, Chánh Văn phòng Viện DRAGON MEKONG cho biết, tổng hợp từ các cơ sở dữ liệu trao đổi giữa các viện nghiên cứu biến đổi khí hậu trên thế giới cho thấy, sự nóng lên toàn cầu là nguyên nhân chính gây nên sự biến đổi khí hậu. Đối chiếu, so sánh năm 1979, hơn 20% mảng băng ở Bắc cực đã bị tan mất. Một nghiên cứu khác, ở dãy Hymalaya - nơi được xem là “cội nguồn” của các thác nước ở châu Á, thể tích và diện tích băng đá cũng giảm đi đáng kể, từ đó ảnh hưởng tới chế độ thủy văn của các con sông châu Á. Bên cạnh đó, nhiệt độ trái đất gia tăng xấp xỉ 0,50C trong hai thập kỷ gần đây do phát triển công nghiệp thải ra nhiều các-bon, mê-tan làm cho trái đất khô hạn ở nhiều vùng. Phạm vi các sa mạc, hoang mạc mở rộng.
Dựa vào các mô hình toán học và các kịch bản của Ủy ban Liên Chính phủ về biến đổi khí hậu của Liên Hiệp Quốc (IPCC), các nhà khoa học phỏng đoán, vùng ĐBSCL và các đồng bằng khác đối mặt khá nhiều vấn đề. Cụ thể hàng năm, từ tháng 1 đến tháng 4 xảy ra hiện tượng khô nóng, thiếu nước, gió chướng, nhiễm mặn, hạn - phèn đầu vụ, sấm sét; từ tháng 5 đến tháng 6 hạn bà chằn; tháng 7, tháng 8 lũ sớm; tháng 9, tháng 10 lũ, sạt lở, mưa, triều cường; tháng 11, tháng 12 bão, lạnh.
Trước tiên là vụ lúa hè thu ở nước ta, từ tháng 4 đến tháng 8 sẽ chịu nhiều ảnh hưởng: tháng 4 bắt đầu cày ải cần nước rất nhiều từ 10-20 cm, nhưng lại gặp khô hạn đầu vụ, rủi ro trong tương lai khi hạn gia tăng, mưa giảm, chi phí bơm tưới sẽ tăng. Tháng 5 sạ cấy cần nước trung bình 5-10 cm. Tháng 6 lúa nở bụi, chồi nách cần nước gia tăng dần từ 2-10 cm, nhưng lúc này thường gặp rủi ro, lượng mưa giảm, hạn bà chằn. Tháng 7 lúa trổ bông cần nước nhiều 10 cm. Tới tháng 8 vào giai đoạn cuối vụ lúa xanh, chín, nước giảm dần 5-10 cm, trong khi mưa lại gia tăng ảnh hưởng tới năng suất.
Trong tương lai, tổng lượng mưa Hè thu từ 15-5 đến 15-6 sẽ giảm, hạn đầu vụ sẽ gay gắt hơn, lượng mưa giảm dưới từ 5% đến trên 35% và phân bố bất lợi cho sản xuất. Vùng ven biển mưa giảm, khả năng mặn xâm nhập gia tăng. Vùng có nhiệt độ trên 37 độ C trở lên mở rộng. Số ngày nóng trên 40 độ C vào mùa hè nhiều hơn. Diện tích ngập lũ sẽ mở rộng vào năm 2030, nhưng số ngày ngập lũ ở vùng đầu nguồn sẽ giảm và tăng ở khu vực hạ lưu. Tác động này sẽ gây ảnh hưởng tới vùng nuôi tôm ở Bạc Liêu, Cà Mau.
Viện DRAGON MEKONG cho biết, sẽ sớm chuyển tải những thông tin liên quan về biến đổi khí hậu cùng với những đề xuất giảm nhẹ thiên tai để chính quyền và người dân các tỉnh ĐBSCL am hiểu, có những hành động cộng đồng thích nghi tích cực.
Nguồn: Monre