ĐỐI THOẠI CHÍNH SÁCH

Gốm Phù Lãng theo dòng chảy thời gian

Ngày đăng: 29 | 06 | 2010

AGROINFO - Sản phẩm gốm cổ truyền với thương hiệu “Phù Lãng” từ lâu đã được người tiêu dùng ưa chuộng và đánh giá cao. Hiện nay, gốm Phù Lãng đã xuất hiện khá nhiều tại thị trường trong nước và bắt đầu vươn ra thị trường thế giới.

Tuy nhiên,việc giữ gìn và phát triển thương hiệu gốm Phù Lãng xem ra vẫn còn bị coi nhẹ. Trong giới hạn khả năng cho phép, chúng tôi sẽ cố gắng đưa đến cho độc giả có được cái nhìn tổng quan về địa danh, lịch sử hình thành phát triển và những bất cập còn tồn tại của dòng gốm này.

Gốm Phù Lãng sử dụng phương pháp đắp nổi theo hình thức chạm bong
(Ảnh minh họa: Internet)

Thương hiệu gốm truyền thống Phù Lãng đã có từ xa xưa khi nó được lấy theo đúng tên gọi của địa danh nơi sản xuất ra dòng sản phẩm này. Đó là xã Phù Lãng thuộc huyện Quế Võ tỉnh Bắc Ninh. Phù Lãng gồm có ba thôn là Trung thôn, Thượng thôn và Hạ thôn. Phù Lãng nằm bên bờ sông Cầu, cách sông Lục đầu khoảng 4 Km, cách thành phố Bắc Ninh 10km và cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 60 km nên rất thuận tiện cho việc giao thương bằng cả đường bộ lẫn đường thủy.

Theo các cụ cao niên ở Phù Lãng cho biết: Người được suy tôn là ông tổ của làng nghề có tên là Lưu Phong Tú – Một quan viên thời Lý được triều đình cử đi sứ sang Trung Quốc. Trong thời gian đó, ông đã học được nghề làm gốm và truyền dạy cho người trong nước. Đầu tiên, nghề này được truyền vào vùng dân cư đôi bờ sông Lục Đầu sau đó chuyển về vùng Vạn Kiếp (Hải Dương). Đến khoảng thế kỉ thứ XIII – Nghĩa là cuối thời Trần đầu thời Lê nghề gốm bắt đầu được truyền đên Phù Lãng Trung. Sản phẩm gốm Phù Lãng xưa chủ yếu là là chum vại, ấm đất, chậu cảnh và tiểu sành....Hiện nay, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam còn trưng bày một số sản phẩm có niên đại khoảng thế kỷ 17 - 19.

Gốm Phù Lãng có sắc thái riêng biệt, đó là những sản phẩm gốm men nâu, nâu đen, vàng nhạt, vàng thẫm, vàng nâu… mà người ta gọi chung là men da lươn. Thêm nữa, nét đặc trưng nổi bật của gốm Phù Lãng là sử dụng phương pháp đắp nổi theo hình thức chạm bong, còn gọi là chạm kép, màu men tự nhiên, bền và lạ; dáng của gốm mộc mạc, thô phác nhưng khỏe khoắn, chứa đựng vẻ đẹp nguyên sơ của đất với lửa, và rất đậm nét của điêu khắc tạo hình.

Khác với những sản phẩm gốm lấy chất liệu từ “xương” đất sét xanh của Thổ Hà (Bắc Giang), sét trắng của Bát Tràng (Hà Nội), gốm Phù Lãng được tạo nên từ “xương” đất đỏ hồng lấy từ vùng Thống Vát, Cung Khiêm (Bắc Giang). Đất được chở về Phù Lãng theo đường sông. Điều này rất thuận lợi do Phù Lãng khi không phải lấy đất sét tại chính làng mình, do đó đã không làm vỡ cấu trúc địa chất và cảnh quan làng nghề.

Dưới bàn tay của những người thợ thủ công, đất sét được luyện thật nhuyễn, đảm bảo độ dẻo, mịn nhất định và được tạo hình trên bàn xoay bằng tay hoặc trên khuôn. Sau đó là công đoạn tráng men. Chất liệu làm men tráng gồm có: Tro cây rừng (loại cây mà khi đốt, tàn tro trắng như vôi, như tàn thuốc. Ngày nay nghệ nhân Phù Lãng thường dùng tứ thiết là lim, sến, táu, nghiến), hai là vôi sống (vôi tả), ba là sỏi ống nghiền nát, bốn là bùn phù sa trắng. Bốn chất liệu này, sau khi sơ chế trộn đều với nhau theo một tỷ lệ nhất định rồi để khô, đập nhỏ cho vào nước, gạn qua rây bột, từ đó chế thành một chất lỏng quánh, vàng như mật ong. Khi sản phẩm còn ẩm, người thợ dùng chổi lông quét men lên bên ngoài của sản phẩm một lớp mỏng thích hợp rồi đem phơi. Sau khi quét men và phơi khô, sản phẩm có màu trắng đục.

Tiếp đến là công đoạn nung gốm. Mặc dù nằm tiếp giáp với vùng than Quảng Ninh nhưng ở Phù Lãng người ta vẫn sử dụng phương pháp truyền thống là dùng củi để nung, nhờ sự biến nhiệt khác nhau tạo ra những vết táp trên bề mặt gốm mà không phương pháp nào có thể thay thế nổi. Xương đất sét có màu hồng nhạt, khi nung ở nhiệt độ cao, xương gốm chuyển màu gan gà, với hai màu men chủ đạo là nâu vàng và nâu đen (thường gọi là men da lươn). Nếu như vẻ đẹp của gốm sứ Bát Tràng là sự đa dạng về nước men và những nét vẽ tinh tế, thì hồn cốt của gốm Phù Lãng lại được tạo nên từ sự dân dã, mộc mạc của nước men da lươn này.

Mặc dù hiện nay Phù Lãng có khoảng 250 hộ làm gốm nhưng chỉ có ba cơ sở có thể tự xuất khẩu sang nước ngoài, đó là công ty gốm Nhung, công ty Trí Việt và hợp tác xã (HTX) gốm. Có bất cập trên là do đến nay Phù Lãng vẫn chưa hình thành được hiệp hội sản xuất gốm. Thực trạng đó dẫn đến việc sản xuất gốm ở Phù Lãng là “mạnh ai người ấy làm”. Đặc biệt là sau khủng hoảng kinh tế, việc sản xuất gốm ở Phù Lãng đến nay vẫn chưa hoàn toàn hồi phục thì việc thành lập Hội ngành nghề càng trở nên bức thiết hơn bao giờ hết. Bởi chỉ có vậy thì những cơ sở sản xuất gốm ở đây mới có khả năng trợ giúp nhau, có ý thức cùng nhau xây dựng thương hiệu và phát triển sản phẩm cho gốm Phù Lãng trường tồn .

Phạm Khánh

NỘI DUNG KHÁC

Sau khủng hoảng, doanh nghiệp làng nghề không “chết” (Phần 1)

29-6-2010

AGROINFO - Tính đến tháng 3 năm 2009, có khoảng 60% doanh nghiệp làng nghề đang phải hoạt động cầm cự, khoảng 20% đang thoi thóp.

Chưa thể đảm bảo 30% lợi nhuận cho người trồng lúa

29-6-2010

AGROINFO - Ngày 25-6, Tiến sỹ Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện Chính sách và chiến lược PTNNNT đã tham gia Diễn đàn doanh nghiệp ĐBSCL.

Gỗ Đồng Kỵ “suy thoái” cùng kinh tế

28-6-2010

AGROINFO - Nguồn vốn “chết”, thị trường tiêu thụ tụt dốc khiến doanh nghiệp phá sản… là thực trạng ở Đồng Kỵ (thị xã Từ Sơn) - 1 trong những làng nghề có nghề đồ gỗ mỹ nghệ “thịnh” nhất trong các làng nghề ở miền Bắc.

Hướng đi mới cho làng nghề Bát Tràng

28-6-2010

AGROINFO - Để thu hút khách du lịch đến với Thủ đô, nhân Đại lễ 1000 năm Thăng Long Hà Nội, mới đây, Sở Công Thương thành phố đã có kế hoạch đẩy mạnh xúc tiến khảo sát, xây dựng 4 tour du lịch làng nghề, trong đó có tour thăm làng nghề gốm sứ Bát Tràng.

Làng nghề Bát Tràng tiềm năng và cơ hội phát triển

28-6-2010

AGROINFO - Gốm Bát Tràng là một dòng gốm Việt Nam có lịch sử gắn liền với việc hình thành làng gốm cổ Bát Tràng từ thế kỷ XIV – XV. Thời gian trôi qua đã chứng kiến nhiều giai đoạn phát triển của dòng gốm này.

Truyền thông về “tam nông”

21-6-2010

AGROINFO - Thời sự nhất, đúng nhất, trúng nhất…là những gì mà độc giả dành cho báo chí thời gian qua. Những đóng góp của báo chí, nhất là những tờ chuyên về nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong sự phát triển kinh tế chung của đất nước là không thể phủ nhận

Điều hòa “dạ dày” thế giới

16-6-2010

AGROINFO - Mô hình phát triển nông nghiệp của Việt Nam trong những năm qua đã được xem như là một hình mẫu cho nhiều quốc gia tham khảo, học tập. Từ chỗ là gánh nặng an ninh lương thực, Việt Nam đã trở thành quốc gia hỗ trợ, điều hòa thị trường lúa gạo thế giới. Bên lề Diễn đàn kinh tế thế giới Đông Á, DĐDN đã phỏng vấn TS Đặng Kim Sơn - Viện trưởng Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn xung quanh nội dung trên.

Động lực mới cho nông nghiệp Việt Nam

10-6-2010

AGROINFO - Bên cạnh sự nhiệt tình và tính toán hợp lý của các tập đoàn đa quốc gia, phải là sự chủ động và khôn ngoan của đông đảo bà con nông dân, sự tham gia tích cực và hiệu quả của giới doanh nhân trong nước - TS Đặng Kim Sơn luận bàn.

Triển vọng thị trường sữa tươi Việt Nam năm 2010

11-5-2010

AGROINFO - Tại cuộc Hội thảo Triển vọng thị trường nông nghiệp Việt Nam sắp tới, TS Nguyễn Anh Phong – Trung tâm tư vấn chính sách nông nghiệp sẽ có bài trình bày về Triển vọng thị trường sữa tươi Việt Nam năm 2010.

Một số vấn đề nổi bật của nông nghiệp, nông thôn Việt Nam năm 2009 và vấn đề đặt ra trong năm 2010

11-5-2010

AGROINFO - Tại Hội thảo triển vọng thị trường nông nghiệp Việt Nam 2010 do IPSARD tổ chức vào ngày 12/5/2010 tại Khách sạn Đệ Nhất, quận Tân Bình, Tp Hồ Chí Minh, các chuyên gia sẽ trao đổi về triển vọng thị trường nông nghiệp Việt Nam năm 2010. Xung quanh vấn đề này chúng tôi đã có cuộc trao đổi với TS Nguyễn Đỗ Anh Tuấn – Phó giám đốc Trung tâm tư vấn chính sách nông nghiệp (CAP).

Tái canh vườn cà phê, cần sự quan tâm đầu tư đúng mức

10-5-2010

AGROINFO – Trước thềm Hội thảo triển vọng thị trường nông nghiệp Việt Nam 2010, IPSARD nhận được kiến nghị chính sách của chuyên gia Đoàn Triệu Nhạn, Hiệp hội Cà phê Việt Nam . Tại Hội thảo sắp tới do IPSARD tổ chức, ông Đoàn Triệu Nhạn sẽ tham gia phiên thảo luận về Chất lượng cà phê Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế và tiêu thụ cà phê nội địa.

Bản tin kiến nghị chính sách số 3

21-4-2010

Bài học kinh nghiệm chính sách nông nghiệp nông thôn nông dan Trung Quốc và kiến nghị cho Việt Nam